زاگرۆس هیوا: ئەوەی ئێستا لەتورکیا هەیە زیاتر لەپرسەی ئاشتی دەچێت تا پرۆسەی ئاشتیی
لە شارپرێس وەرگیراوە
به‌رپرسێكى باڵاى قه‌ندیل لە دیدارێکی تایبه‌تدا له‌گه‌ڵ شارپرێس هه‌ڵوێستى په‌كه‌كه له‌باره‌ى پرسى ئاشتى‌و چه‌كدانان ده‌كات، جه‌ختیشده‌كاته‌وه، “هیچكات په‌كه‌كه نابێته ڕێگر له‌به‌رده‌م پرۆسه‌ى ئاشتى‌و هه‌میشه‌ش ئێمه ده‌ستپێشخه‌ر بووین”.
له‌و دیداره‌دا له‌گه‌ڵ شارپرێس زاگرۆس هیوا وتەبێژی پەیوەندییەکانی کەجەکە ته‌ئكیدده‌كاته‌وه، “ئێمە بۆ چارەسەری ئامادەین، بەڵام لەکردەوەدا سەرکوتکاریی هەیە نەک چارەسەریی، لەئاسۆدا هیچ جۆرە چارەسەرییەک دیارنییه، ئەوەی ئێستا لەتورکیا هەیە، زیاتر لەپرسەی ئاشتی دەچێت تا پرۆسەی ئاشتیی”.
زاگرۆس له‌و دیداره‌دا ئاماژه به‌ڕه‌وشى سیاسه‌تى توركیا‌و هاوپه‌یمانه‌كانى ده‌كات‌و جه‌ختده‌كاته‌وه، “ئێستا وای لێهاتوە تورکیاو ئەردۆغان لەپەیوەندییە دەرەکییەکاندا تەنها محەمەد شیاع سودانی‌و مەسعود بارزانی بەدەستەوە ماوە، پەیوەندیی ئەردۆغان لەگەڵ ئەم دوانەش تەنهاو تەنها لەسەر بنەمای دژایەتی کوردەو بەس”.
سه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌رى چه‌كدانان له‌لایه‌ن په‌كه‌كه‌وه زاگرۆس هیوا به‌مشێوه‌یه هه‌ڵوێستى قه‌ندیل ئاشكراده‌كات، “لەئەگەری هەر پرۆسەیەکی ئاشتیدا، ڕێبەر ئاپۆ دانوستانکاری سەرەکییە، ئەو ڕێبەرو نوێنەری بزوتنەوەی ئازادیخوازی کوردستانە، هەموو پێکهاتەکانی بزوتنەوەی ئازادیخوازی کوردستان بڕواو متمانەی تەواویان بەڕێبەر ئاپۆ هەیە، هێشتا هیچ شتێک لەگۆڕێدا نییە، نە دیالۆگێک هەیە، نە تەماسێک هەیە، نە دانوستانێک هەیە، خەڵک باسی چەکدانان دەکات، ئەمە وەک ئەوەیە کە بەرلەوەی بنەڕەتی ماڵەکەت دابنێیت، هەوڵبدەی سەربانەکەی دروستبکەیت”.
ده‌قى دیداره‌كه‌ى زاگرۆس هیوا له‌گه‌ڵ شارپرێس:
شارپرێس: ڕایەک هەیە دەڵێت، پەکەکە ڕێگرە لەبەردەم پرۆسەی ئاشتیی لەتورکیا، ئەمە وەک چەواشەکاریی تەماشا دەکەن یان قسەی ئێوە چییە؟
زاگرۆس: پەکەکە ڕێگریی لەپرۆسەی ئاشتی ناکات، پەکەکە هەمیشە ئاسانکاریی‌و لەخۆبردویی کردوە بۆ ئاشتی، لەم پێناوەشدا تائێستا 11 جار بەشێوەیەکی تاکلایانە ئاگربەستی ڕاگەیاندوەو دوجاریش هەموو هێزەکانی خۆی لەتورکیاو باکوری کوردستانەوە پاشەکشە پێکردوە، تورکیا تائێستا یەکجاریش ئاگربەستی ڕانەگەیاندوە، هەر ئیعتراف بەهەبونی کورد ناکات.
ئەردۆغان بەکوردستان دەڵێت، “تیرۆرستان، ئێستاش لەپەرلەمانی تورکیا بەکوردی دەڵێین (bilinmeyen dil) “زمانی نەناسراویان نەزانراو، پەکەکە ڕێگریی لەئاشتی ناکات، ڕێگریی لەپرۆسەی پاکتاوی نەژادیی‌و سیاسیی‌و کەلتوری گەلی کورد دەکات کە لەسەر دەستی تورکیا لەباکوری کوردستان‌و هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوین بەڕێوە دەچێت.
بۆ گەیشتن بەم ئامانجە، بژاردەی یەکەمی پەکەکە هەمیشە تێکۆشانی دیموکراتی‌و سیاسیی‌و ئاشتییانە بوە، تاقانە بژاردەی تورکیاش بۆ چارەسەری پرسی کورد، نکۆڵیکردن لەهەبونی کورد بوه، لەم پێناوەشدا کۆمەڵکوژی، تیرۆرو زیندانیکردن‌و ئەشکەنجەیە.
پەکەکە لە11 ساڵی دەسپێکی تێکۆشانی خۆیدا، واتە هەر لەیەکەم ڕۆژەوە (نەورۆزی 1973) تا ساڵی 1984، تێکۆشانی فکریی‌و سیاسیی‌و جەماوەری بەڕێوەبردوە، دەستی بۆ چەک نەبردوە، بەڵام پاش کودەتای سەربازی 12 ئەیلولی 1980 کاتێک دەوڵەتی فاشیست هیچ دەرچەیەکی بۆ هەناسەدانی کوردی ئازاد نەهێشتەوەو لەزیندانی ئامەددا ویستی ئیرادەی بشکێنێت مانگرتن لەخواردن‌و ڕۆژوی مردن یەکەم وڵامی کادیرە پێشەنگەکانی پەکەکە بوو بۆ ئەم سیاسەتە.
سوربونی تورکیا لەسەر دانپێدانەنان بەهەبون‌و ئیرادەی کورد، قەڵامبازی 15ی ئابی 1984ی لێکەوتەوە، کاتێک کە پەکەکەو ڕێبەر ئاپۆ گەیشتن بەو قەناعەتەی کە ئیدی تێکۆشانی چەکداریی ڕۆڵی خۆی بینیوەو کوردی زیندوکردوه‌تەوە، ڕویان لەبژاردەی سیاسەتی دیموکراتی کرد، ئەوەبوو کە بەنێوەندگیریی خوالێخۆشبوو مام جەلال تاڵەبانی، پەکەکە لەساڵی 1993دا بەشێوەیەکی تاکلایەنە ئاگربەستی ڕاگەیاند، بەڵام تورکیا هێندە لەئاشتی دەترسا کە تەنانەت سەرۆک کۆماری خۆیشی دەرمانخوارد کردو کوشتی، بەڵام پەکەکه لەگەڵ ئەوەی کە تەگبیری خۆپاراستنی بەرنەدا بەبەردەوامی لەهەوڵی ئاشتیدابوو، لە1995وە تائێستا 10 جار لەم پێناوەدا ئاگربەستی تاکلایەنەی ڕاگەیاندوەو وێڕای هەموو گێرەشێوێنییەک (وەک نمونە، کۆمەڵکوژییەکەی پاریس) پێداگریی لەسەر ئەم هەڵوێستەی خۆی کردوە.
تورکیا هیچ کاتێک بەدەم ئەم هەنگاوانەی پەکەکەوە نەهاتوەو هەموو جارێک دۆخی ئاگربەستی قۆستوه‌تەوە بۆ خۆ ئامادەکردنی زیاترو ئەنجامدانی هێرشی بەرفراوانتر، ئاخرین جار لەکاتی بومەلەرزەکەی 6ی شوباتی 2023 پەکەکە جارێکى تر ئاگربەستی ڕاگەیاند، بەڵام وەڵامی دەوڵەتی تورکیا بەتوندکردنی گۆشەگیریی ئیمراڵی‌و بەرفراوانترکردنی ئۆپەراسیۆنی داگیرکاریی‌و بەکارهێنانی چەکی کیمیایی‌و چەکی بۆشایی‌و جۆرێک لەچەکی سوکی ناوه‌کی دژ بەگەریلا بوو.
شارپرێس: ئەو گفتۆگۆیانەى ئێستا لەتورکیا سەبارەت بەئاشتی هەن، چۆنی هەڵدەسەنگێنن؟ پەکەکە چۆن لەنییەتی تورکیا بۆ پرۆسەی ئاشتی دەڕوانێت؟ تورکیا چۆن گەیشتە ئەو قەناعەتەی کە جارێکى دیكه ئەم پرسە بوروژێنێت؟ ئایا ئەمە شتێکی نوێیە یان دوباره‌ى ڕابردوه؟ تورکیا نییەتی پاکە یان نا؟
زاگرۆس: ڕاستە، ئێستا گفتوگۆیەک سەبارەت بەئاشتی هەیە لەتورکیاو باکوری کوردستان‌و تەنانەت هەموو بەشەکانی دیكه‌ى کوردستانیش، ئەوکەسەی کە لەناو حکومەتی تورکیا نوێنەرایەتی دەوڵەتی سێبەر یان دەوڵەتی قووڵ دەکات ته‌وقه‌یه‌كى لەگەڵ پەرلەمەنتارانی DEM Parti کردو بانگەوازی بۆ ڕێبەر ئاپۆ کرد، ڕەنگە ئەو زمانەی کە بەکاریهێنا سوکایەتی تێدا هەبوو، ڕەنگدانەوەی زیهنییەت‌و بیرکردنەوەی ئەو بوو، بەڵام گرنگ بوو، چونکە تائەوکاتە، کێ لەتورکیا باسی ڕێبەر ئاپۆو پرسی ئاشتی کردبا، یەکەم کەس کە کاردانەوەی نیشاندەداو هێرشیدەکردەسەری، دەوڵەت باخچەلی بوو، بەڵام ئێستا دەوڵەت باخچەلی خۆی بابەتەکەی وروژاندوه.
ئەم قسانەی دەوڵەت باحچەلی لەخۆیدا دانپێدانانێکه بۆ ئەوەی کە لەسەر ڕێبەر ئاپۆ گۆشەگیریی هەیەو دەوڵەتی تورکیاش “مافی هیوا”ی، کە مافێکی گەردونیە پێشێلکردوە، دەوڵەت باخچەلی بەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ دانی بەتاوانەکانی دەوڵەتدا نا، دەوڵەت باخچەلی هەروا لەخۆیەوە شتی لەوجۆرە ناخاتە ڕۆژەڤەوە، لێرەدا، دەتوانین باس لە هۆکاری ناوخۆیی‌و دەرەکی بکەین.
بۆ هۆکاری ناوخۆیی دەتوانین ئاماژە بەسێ خاڵی سەرەکی بکەین:
یەکەمیان ئەوەیە کە تورکیا دوای 10 ساڵ لەئامادەکردن‌و جێبەجێکردنی “پلانی چۆکپێدادان” گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە پلانەکەی ئەنجامی پێویستی نەگرتوە، گۆشەگیری دژوار لەسەر ئیمراڵی هیچ شتێکی لەئیرادەی ڕێبەر ئاپۆ بۆ چارەسەرییەکی ئابڕومەندانە کەمنەکردوه‌تەوەو ئۆپەراسیۆنی داگیرکاریی لەسەر باشورو ڕۆژئاوای کوردستان ئەنجامی پێویستیان بەدەستنەهێناوە، ئەوە سێ ساڵە دوەمین سوپای ناتۆ بەهەموو هاوکارییەکی لۆجیستیکی‌و هه‌واڵگریى‌و سیاسی‌و دیپلۆماسی‌و ڕاگەیاندنی پارتى دیموكراتى كوردستان لەدەوروبەری چەند گردێکدا دەسوڕێتەوەو پێى ناگیرێت،خۆڕاگری گەریلا لوتی سوپای تورکیای شکاند.
دوەم، لەباکوری کوردستان سەرەڕای ئەوەی کە 10 شار تەختی زەوی کران‌و 10 غەززە لەسوری ئامەدو شرناخ‌و نوسەیبین‌و شارەکانی تر وێرانکران، نیو ملیۆن کەس ئاوارەی شارە گەورەکانی تورکیاو ئەوروپا بون‌و بەدەیان هەزار کەس ڕەوانەی گرتوخانەو زیندانکران، بەڵام گەل هەر تەسلیمی ئەردۆغان‌و باخچەلی نەبون‌و وەک چۆن لەهەڵبژاردنەکانی ئەمساڵدا بینرا، هەڵوێستی گەلی کورد بوه هۆی شکستی هاوپەیمانی ئاکەپەو مەهەپە، دوای 22 ساڵ ئاکەپەو ئەردۆغان بۆ جاری یەکەم بون بەهێزی دوەم‌و هه‌ردێت‌و دەنگەکانیان دەتوێنەوە.
سێیەم: لە 10ی ئۆکتۆبەری 2023وە کەمپینێکی نێوده‌وڵه‌تى بۆ ئازادی ڕێبەر ئاپۆ بەڕێوەدەچێت، ئەم کەمپینە وایکرد کە سەرنجی ڕای گشتی دونیا بێتەسەر ئەو بێدادی‌و ستەمەی کە لەئیمراڵیدا گەیشتوه‌تە لوتکە، کەسێک کە نوێنەرایەتی ئیرادەی گەلێک دەکات بۆ ماوەی 26 ساڵ لەتابوتێکدا کە ناوی ئیمراڵییە لەژێر دژوارترین هەلومەرجی گۆشەگیریدایە، تەنهایی‌و گۆشەگیرییەک کە بەردیش دەتەقێنێت، بۆ ماوەی 43 مانگ هیچ هەواڵێک لەڕێبەر ئاپۆوە نەبوو، دەزگا پەیوەندیدارەکانی بەناو مافی مرۆڤ گوێى خۆیان لێ کەڕ کردبوو، فشارى ئەم کەمپینە وایکرد کە دۆخی ڕێبەر ئاپۆ لەنەتەوەیەکگرتوەکان‌و یەکێنتی ئەوروپا ببێتە جێگه‌ی باس‌و داوای ڕونکردنەوە لەتورکیا بکەن.
هەروەها ئەردۆغان باشدەزانێت کە ئەگەر ئاوا بڕوات، لەهەڵبژاردنی سەرۆک کۆماریدا شکستدەهێنێت، ئەو سیستەمی سەرۆکایەتییەی کە ئەردۆغان دایناوە، دیکتاتۆرییەکی وەهایە کە ئەردۆغان دەترسێت کە ئەگەر ئەم سیستەمە بکەوێتە دەست کەسی دیكه، یەکەمجار ئەردۆغان زیندانیدەکات، هەربۆیە دەیەوێت ئەو سیستەمەی کە خۆی دایمەزراندوە جارێکی دیكه بیگۆڕێت بۆ سیستەمی پەرلەمانی، بۆ ئەمەش پێویستی بەدەنگی ئۆپۆزسیۆن‌و بەتایبەت دەنگی کورد هەیە، ئەم هەموو ماستاوەی کە ئێستا بۆ کورد دەیکات بۆ ئەوەیە کە هانیان بدات لەگۆڕینی دەستوردا هاوکاریی بکەن.
بۆ هۆکارە دەرەکییەکانیش دەتوانین ئاماژە بەسێ خاڵی سەرەکی بکەین، تورکیا ڕەنگە پاشخانێکی عوسمانی هەیە، بەڵام وەک دەوڵەت نوێیە، تەمەنی 100 ساڵە ئەم دەوڵەتە لەئەنجامی هاوسەنگییە نێودەوڵەتییەکانی سەرەتای سەدەی بیستەمدا دامەزرێنرا، دوو فاکتەری سەرەکی لەدامەزراندنی دەوڵەتی تورکیادا ڕۆڵیان گێڕاوە، یەکەمیان بەریتانیا بۆ ئەوەی کە لەبەرامبەر هەژمونی ڕوسیای سۆڤیەتدا هاوسەنگییەک دروستبکات، ڕەزامەندی نیشاندا بەدامەزراندنی دەوڵەتی تورکیا، واتە تورکیا وەک دەرەنجامی ململانێى یەکێتیی سۆڤیەت‌و بەریتانیا دامەزرێنرا.
دوەم: تورکیا وەک یەکەم وڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست کە بەشێوەیەکی فەرمی دانی بەهەبونی ئیسرائیلدا ناوە، هەمیشە وەک هێزێک بوە بۆ پشتیوانیکردنی ئیسرائیل لەئەگەری هەڕەشەی وڵاتانی عەرەبدا، ئێستا دەبینین کە نە یەکێتیی سۆڤیەتی سۆسیالیستی ماوەو نە دەوڵەتانی عەرەبیش وەک پێشتر دوژمنایەتی ئیسرائیل دەکەن، بەڵکو دۆستایەتی‌و هاپەیمانی لەگەڵ دەکەن، ئەو پەیمانی ئیبراهیمییەی کە باسی لێوەدەکرێت وەک لۆزانێکی نوێیە بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست، تورکیا لەدەرەوەی ئەم لۆزانە نوێیە هێڵراوەتەوە.
دوەم، تورکیا وەک پردی پەیوەندیی نێوان ئەوروپا‌و ئاسیاو ئەفریقیا لەبواری بازرگانییەوە پێگەیەکی جیۆستراتیژیکی گرنگی هەیە، بەڵام بەدروستکردنی ڕێگه‌ی IMEC (کۆریدۆری هیندستانـ ڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست، ئەوروپا) ئیدی وەک جاران گرنگی تورکیا وەک ڕێگایەک بۆ گواستنەوەی شتومەک‌و سەرمایە نامێنێت، ڕۆژهەڵات‌و ڕۆژئاوا ئیدی لەڕێگەی IMECوە بازرگانیی دەکەن، کەوابوو، ئیدی بلۆکی ڕۆژئاواو ناتۆ وەک پێشتر گرنگی بەتورکیا نادات‌و چاوی لەتاوانەکانی تورکیا ناگرێت.
تورکیا سیاسەتی دەرەوەی خۆی لەسەر بنەمای دژایەتی کوردو کوردستان دامەزراندوە، ئەمە بوه‌تە هۆی ئەوەی کە لەبواری دیپلۆماسیدا تەنگاوبێت، مه‌رجى یەکەمی تورکیا لەپەیوەندیی لەگەڵ هەموو وڵات‌و هێزەکاندا ئەوەیە کە لەسەرکوتکردن‌و قڕکردنی کورددا هاوکاریی بکەن.
ئەردۆغان لەگەڵ کام سەرۆک دەوڵەت‌و حکومەت دابنیشێت، مەسەلەی کورد لەسەر مێزی دانوستانە، وڵاتانیش کە ئەم لاوازییەى تورکیا دەبینن لەلایەکەوە لەسەر بنەمای ئیمتیاز وەرگرتن لەتورکیا دژایەتی بزوتنەوەی ئازادیخوازیی کورد دەکەن، لەلایەکی دیکەشەوە ئەم سایکۆلۆژییەی تورکیا بۆ هەرچی گرێدانی تورکیا بەخۆیانەوە بەکاردەهێنن.
ئەردۆغان لە2011 بەدواوە دوژمنایەتی بەشار ئەسەدی هەڵبژارد، چی چەتەی داعشی‌و نوسرەیی لەدونیادا هەبێت هەموی ئاودیوی سوریا کرد بۆ ئەوەی ڕژێمەکەی بەشار ئەسەد بڕوخێنن، لەکۆبونەوەکان‌و مەیدانەکان بەئاشکرا بەبەشار ئەسەدی دەوت قاتڵ، ئێستا لێی دەپاڕێتەوە بۆ ئەوەی مەرحەبایەکی بکات، بۆچی؟ بۆ ئەوەی لەدژایەتی کورددا لەگەڵی ڕێکبکەوێت، جوێنی دونیا نەما بەعه‌بدولفه‌تاح سیسی نەڵێت، دواجاریش مەجبور ما هەموو پاشەکشەیەک بکات‌و لەگەڵی دابنیشێت، تەنها بۆ ئەوەی کە میسر لەکۆمەڵکوژی کورددا هاوکاریی بکات.
ئێستا وای لێهاتوە تورکیاو ئەردۆغان لەپەیوەندییە دەرەکییەکاندا تەنها محەمەد شیاع سودانی‌و مەسعود بارزانی بەدەستەوە ماوە، پەیوەندیی ئەردۆغان لەگەڵ ئەم دوانەش تەنهاو تەنها لەسەر بنەمای دژایەتی کوردەو بەس.
سێیەم، ئەو شەڕەی کە ئێستا لەڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست، بەدیاریکراوی لەنێوان ئیسرائیل‌و ئەمریکاو ناتۆ لەلایەک‌و ئێران‌و حەماس‌و حزبوڵڵا لەلایەکی دیکەوە بەڕێوەدەچێت، تورکیای توشی نیگەرانیکردوە، ڕەنگە ئەردۆغان‌و دەوڵەت باخچەلی بۆ هەڵخەڵەتاندنی ڕای گشتیی‌و ناوخۆیی بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ئیسرائیل تەماحی هێرشکردنەسەر تورکیای هەیەو پێویستە هەموو پێکهاتەکانی تورکیا لەدژی ئەم هێرشانە یەکبگرن، بەڵام لەڕاستیدا تورکیا نیگەرانی هێرشی ئیسرائیل نییە.
تورکیاو ئیسرائیل‌و پارتى دیموكراتى كوردستان یەک ماستەرپلانن‌و سیاسەتەکانیان‌و پەیوەندییەکانیان تەواوکەری یەکدین، لەم شەڕەدا تورکیا بەکردەوە پشتیوانیی ئیسرائیلەو بەوتن پشتیوانی حەماسە، تورکیا بەدەم جوێن بەئیسرائیل دەدات‌و بەچاو دەڵێت وەرە، وەرە با گولە تۆپت پێبدەم، نەوتت پێبدەم، تیجارەتت لەگەڵ بکەم، فڕۆکەوانەکانت بۆ پەروەردە بکەم، با ئازوقەی سەربازەکانت پێبدەم، ئەوەی تورکیای نیگەرانکردوە ئەوەیە کە بەگوێرەی ئەو، کورد ڕەنگە لەئەنجامی ئەم شەڕەی ڕۆژهەڵاتی ناویندا، لەبواری ئازادیی‌و پێگەی سیاسیى‌و ناسنامەدا ببنە خاوەن دەسکەوتی زیاتر، هەربۆیە دەیەوێت ڕێگریی لەمە بکات، لەلایەکەوە ڕای گشتیی کورد بۆ لای خۆی ڕابکێشێت، لەلایەکی دیکەشەوە هێرشبکاتەسەر دەسکەوتەکانی کورد.
کۆی ئەم فاکتەرە ناوخۆیی‌و هەرێمی‌و نێودەوڵەتییانە فشار لەسەر تورکیا دروستدەکەن، ڕەنگە هێزە نێودەوڵەتییەکانیش هانی تورکیایان دابێت یان هۆشدارییان پێدابێت کە جۆرە گۆڕانکارییەک لەبابەتی کورددا بکات، بەڵام پێویستە لێرەدا وریا بین، ئەم گفتوگۆیانەی کە ئێستا لەتورکیا هەن گفتوگۆی پرۆسەی ئاشتی نیین، بەڵکو لەژێر ناوی پرۆسەی ئاشتیدا تورکیا خۆی بۆ شەڕێکی مەزن ئامادە دەکات، بەر لەم شەڕە، دەیەوێت ڕای گشتیی هەم لەناوخۆداو هەم لە نێو دەوڵەتیدا ئامادەبکات‌و جۆرێک لەڕەوایەتیی بدات بەو شاڵاوە نوێیەی هێرش‌و داگیرکاریی کە لەداهاتودا دەیەوێت بیکاتەسەر کورد، سیاسەتێکی قووڵی شەڕی تایبەت لەپشتیەوەیەتی.
یەکەم: لەبواری ناوخۆییدا، دەیەوێت بەڕای گشتی کوردو تورک‌و بەهێزەکانی ئۆپۆزسیۆن بڵێت، سەیرکەن، من دەمویست ئاشتیی بکەم، پەکەکە تێکیدا، پەکەکە چەکی دانەنا، پەکەکە خۆی ڕادەستنەکردو هتد، لەڕاستیدا هیچ نیازێکی ئاشتییان نییە، باخچەلی بەهەندێک لێدوانی ڕادیکاڵ کە گوایە چارەسەریی دەوێت، هەموو کەسێکی توشی سەرسوڕمان کرد، بەم هەنگاوە دەیانەوێت کە پێکهاتەکانی بزوتنەوەی ئازادیخوازیی گەلی کورد لەدژی یەکتر بەکاربهێنن. دەیانەوێت سیاسەتی دیموکراتی کورد لەتورکیا بکشێننە ئەو زەمینەیه‌وه کە خۆیان دەیانەوێت، ناکۆکی بخەنە ناو سیاسەتی دیمۆکراتی کوردەوە، دەیانەوێت کەشێکی درۆینه دروستبکەن کە گوایە ڕێبەر ئاپۆ ئازاد دەبێت‌و بەمشێوەیە لەناو کۆمەڵگه‌و ڕای گشتیدا جۆرێک لەسەرلێشێواوی دروستبکەن.
هەروەها دەیانەوێت جەهەپە بەگوێرەی سیاسەتی خۆیان ئاراستە بکەن، لەهەمانکاتدا دەیانەوێت بەگوشاری زیاتر خستنەسەر ڕێبەر ئاپۆ بزوتنەوەکەمان پاکتاو بکەن، لێرەدا هیچ ئاسۆیەکی چارەسەری دیارنییە.
هەروەها دەیانەوێت بەهێزە نێودەوڵەتییەکانیش بڵێین:”پەکەکە چارەسەری ناوێت، منیش ناچارم درێژە بەهێرشی پاکتاکاری بدەم”، دەیانەوێت هەموو کەسێک فریو بدەن‌و پلانی پاکتاوکردن بەردەوام بکەن، قسەکانی ئەمدواییانەی ئەردۆغان وا نیشاندەدات کە نیازیان هەیە هێرشبکەنەسەر ڕۆژئاوا، باسی مزگێنی دەکات، ئەم مزگێنییە هێرشکردنەسەر کوردە، بەشێکی ئەم مزگێنییە لەدەستبەسەرداگرتنی شارەوانییەکانی ئیستانبوڵ‌و ماردین‌و باتمان‌و خەلفەتی دیاربوو.
ئێمە بۆ چارەسەری ئامادەین، بەڵام لەکردەوەدا سەرکوتکاریی هەیە نەک چارەسەریی، لەئاسۆدا هیچ جۆرە چارەسەرییەک دیارنییه، ئەوەی ئێستا لەتورکیا هەیە، زیاتر لەپرسەی ئاشتی دەچێت تا پرۆسەی ئاشتی، چونکە هەرکەسەو باسی باشییەکان‌و موحەسەناتی ئاشتیی دەکات‌و ئاشتیش بۆ خۆی لەوێ نییە، هەنگاونان بەرەو شەڕ هەیە، نەک بەرەو ئاشتی، ئەم قۆناغەی کە باخچەلی‌و ئەردۆغان دەستیان پێکردوە قۆناغی ئامادەکاریی بۆ شەڕێکی فراوانترە لەدژی کورد، هەموو پەرەسەندنەکان ئاماژە بەمە دەکەن، با کەس نە خۆی هەڵخەڵەتێنێت‌و نە هەوڵیش بدات دەوروبەری بخەڵەتێنێت.
شارپرێس: مەرجی پەکەکە بۆ پرۆسەی ئاشتیی لەڕوی سیاسیی‌و سەربازیی‌و یاساییەوە چییە؟
زاگرۆس: ئەگەر تورکیا نیازی ئاشتی هەبێت‌و بیەوێت کە ئاشتی لەنێوان کوردو هێزە دیموکراسییەکان‌و دەوڵەتی تورکدا بەرقەراربێت، ئەم ئاشتییە تا ڕێبەر ئاپۆ لەزینداندابێت‌و لەژێر گۆشەگیرییەکی نامرۆڤانەو نایاساییدا بێت بەرقەرار نابێت، مادام کە خۆیان بانگەوازییان لێکرد کە ڕۆڵ بگێڕێت، ئەوکاتە پێویستە دەرفەتی ئەوەی بۆ ئامادەبکەن کە ڕۆڵ بگێڕێت، ئاشتی لەنێوان دوو لایەندا دەکرێت، پێویستە هەلومەرجی دانۆستاندن یەکسان بن، لایەنێک هێزی دەوڵەتی لەبەردەستدایە، سەربەستەو بەهەموو دونیادا دەگەڕێت، دەتوانێت لەگەڵ هەموو کەسێکدا دیداربکات، کەی ویستی دەتوانێت لێدوان بۆ ڕاگەیاندنەکان بدات، بۆ خەڵک قسە بکات، لایەنێکیش ئەوە 43 مانگە تەنها پەیامێکی 21 وشەیی، ئەویش لەزاری برازاکەیەوە، بۆ ڕای گشتی بڵاوبوەتەوە، 43 مانگە کەس نە ڕەنگی دیوە نە دەنگی بیستوه، هەموو کەس لەبارەی ئەوەوە قسە دەکات، بەڵام ئەو بۆی نییە قسە بکات، سروشتیترین مافەکانی پێشێلدەکرێت، مافی ئەوەی نییە کە پارێزەرەکانی ببینێت، بنەماڵەکەی ببینێت، مافی ئەوەی نییە کە تەنانەت دادگاییش بکرێت، مافی ئەوەی نییە کە هیوای بەژیان هەبێت، مافی ئەوەی نییە کە هیوای ئەوەی هەبێت ڕۆژێک لەڕۆژان لەزیندان ئازادبێت، هیچ یاسایەک نایگرێتەوە، بەگوێرەی یاساکانی تورکیاو ئەوروپا پێویستە ئێستا ئازادبکرایە، بەڵام هیچ یاسایەک نایگرێتەوە، تورکیا لەبابەتی ڕێبەر ئاپۆ هەموو یاساکانی خۆیی‌و یاساکانی ئەوروپاش پێشێلدەکات.
سەرەڕای ئەمەش بانگەوازیی بۆ دەکەن کە پێویستە ئاشتی بکەیت، ئەی باشە، بەڕاستی ئەگەر ئاشتیتان دەوێت، ڕێگەی پێبدەن با دەست بەدانوستانی ئاشتی بکات، سەرەتا با گۆشەگیری هەڵبگیرێت، با پارێزەرەکانی ببینێت، با بتوانێت لەگەڵ چین‌و توێژەکانی کۆمەڵگه دیدارو دانوستان بکات، با لەگەڵ ڕێکخستنەکەی خۆی قسە‌و گفتوگۆ بکات، ئەمانە هیچ یەکیان پێکنایەن، پاشان دەڵێین کە با ئۆجەلان ئاشتی بکات، ماندێلا 27 ساڵ لەزیندان مایەوە، تەنانەت ئەویش دەڵێت: لەزیندانەوە ئاشتی ناکرێت، مرۆڤی بەندکراو ناتوانێت لەئاشتیدا ڕۆڵ بگێڕێت.
ئەمە لەکاتێکدایە کە دۆخی ڕێبەر ئاپۆو ماندێلا هەر بەراورد ناکرێت، ماندێلا لەهەفتەیەکدا لەزیندانەوە چاوی بەدەیان کەس دەکەوت، ڕێبەر ئاپۆ ئەوە 26 ساڵە لەزیندانە، کۆی بکەرەوە بەدرێژایی ئەم هەموو ساڵە چاوی بە 26 کەس نەکەوتوە، ئەو گۆشەگیرییەی کە لەسەر ڕێبەر ئاپۆیە لەمێژودا وێنەی نییە.
ئەگەر تورکیا بەنیازی ئاشتییە‌و دەیەوێت ڕێبەر ئاپۆ ڕۆڵ بگێڕێت، پێویستە ڕێبەر ئاپۆ لەزیندان ئازادبکات، پێویستە دۆخی تەندروستیی‌و پاراستنی گیانی ڕێبەر ئاپۆ گەرەنتی بکرێت‌و بتوانێت ئازادانە کارو خەبات بکات، ئەمە سەرەتایەکە بۆ دانوستان کە دانوستان دەستیپێکرد، ئەوکاتە نەخشە ڕێگه‌ی چارەسەریش دادەنرێت.
شارپرێس: هەندێک کەس لەناوخۆی تورکیا دەیانەوێت پرۆسەی ئاشتی بەقەندیلدا تێنەپەڕێت، ئەگەر قەندیل لەپرۆسەکەدا بەهەند وەرنەگیرێت، ڕای ئێوە چیی ده‌بێت؟
زاگرۆس: ئەمە وتەی ئەوکەسانەیە کە گێرەشێوێنی دەکەن‌و دەیانەوێت لەنێوان پێکهاتەکانی بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی کوردستاندا دابەشبون‌و جیابونەوە دروستبکەن، هەرکەسێک کە نیازی ئاشتی هەبێت، بەمشێوەیە نادوێت، ئەمە چیرۆکێکە کە زیاتر لە40 ساڵە دوبارە دەکرێتەوە، دەڵێن: ئاپۆو پەکەکە یەک نیین، پەکەکەو گەل یەک نیین، پەکەکە چەندین باڵی تێدا هەیە، باڵی شەڕخوازی هەیە، باڵی ئاشتیخوازی هەیەو هتد.، ئەمانە بنێشتێکن کە هەرجارەو کەسێک بەشێوازێکی جیاواز دەیجوێت، بەمدواییانەش ڕۆژنامەنوسێکی ئەمریکی-تورکی بەناوی ئەمبەرین زەمان بانگەشەی ئەوەیکردبوو، گوایە ڕێبەر ئاپۆ لەزیندانەوە بەتەلەفۆن لەگەڵ قەندیل قسەیکردوە، لەقەندیل توڕە بوەو شتی وا، ئەمانە هەموو درۆی شەڕی تایبەت‌و شەڕی دەرونین، ئەم درۆیانە هەر هەبون‌و لەمەودواش هەر دەبن، تا کاتێک کە نیازێکی ڕاستەقینە لای دەوڵەتی تورک بۆ ئاشتی پەیدابێت.
لەئەگەری هەر پرۆسەیەکی ئاشتیدا، ڕێبەر ئاپۆ دانوستانکاری سەرەکییە، ئەو ڕێبەرو نوێنەری بزوتنەوەی ئازادیخوازی کوردستانە، هەموو پێکهاتەکانی بزوتنەوەی ئازادیخوازی کوردستان بڕواو متمانەی تەواویان بەڕێبەر ئاپۆ هەیە، هەربۆیە ئەو لەسەر ناوی هەموو ئەم پێکهاتانە دانوستان دەکات، لەناو بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی کورددا هەر لەسەرەتاوە نەریتێک دروست بوە، هیچ کەسێک، تەنانەت ڕێبەر ئاپۆش، تاکلایەنە بڕیار نادات، هەمیشە ڕاوێژ دەکرێت، لەم گفتوگۆیانەی دواییشدا، هەموو پێکهاتەکانی بزوتنەوەکەمان دوای ڕاوێژ لەگەڵ یەکتر ڕایانگەیاند، پشتیوانیی هەرجۆرە دەستپێشخەرییەک دەکەن کە ڕێبەر ئاپۆ پێشەنگایەتی بکات.
شارپرێس: پرۆسەی ئاشتیی لەتورکیا تا چەند گرنگە بۆ ڕۆژئاوای کوردستانیش درێژبێتەوە؟
زاگرۆس: ئەگەر پرۆسەیەکی ئاشتی لەتورکیادا دەستپێبکات، ئەمە کاریگەریی لەسەر هەموو بەشەکانی دیكه‌ى کوردستانیش ده‌بێت، چونكه باکوری کوردستان گەورەترین بەشی کوردستانە، خوالێخۆشبوو مام جەلال، لەکاتی خۆی وتبوی، میسر بۆ عەرەب چییە، باکوریش بۆ کورد ئەوەیە، مامۆستا ئیبراهیم ئەحمەدیش وتەیەکی هەیە کە دەڵێت “کلیلی چارەسەری کێشەی کورد باکوری کوردستانە، تا کێشەی کورد لەباکوری کوردستان چارەسەرنەکرێت، لەهیچ بەشێکی دیكه‌ى کوردستان چارەسەرناکرێت”، کاتێک کە لەپەیمانی لۆزاندا کورد لەهەموو شتێک بێبەشکرا، دەوڵەتی تورک وەک هێزێک بۆ ڕێگریکردن لەمافخوازیی‌و ئازادیخوازیی کورد ئەرکی پێسپێردرا، واتە ئەگەر دەوڵەتانی دیكه نەیانوانیى کورد سەرکوتبکەن، تورکیا بۆی هەیە لەسەر ناوی بەشداربوانی پەیمانی لۆزان لەهەموو دەوڵەتەکانی ناوچەکەدا دەستێوەردان بکات، ئەگەر ئەمڕۆ دەبینین ڕوسیا دەچێتە ناو خاکی ئۆکرانیاوە هەموو کەس لەدژی دەوەستێتەوە، بەڵام تورکیا باکوری دوو وڵاتی عێراق‌و سوریای داگیرکردوە، کەس لەگوڵ کاڵتری پێناڵێت‌و تەنانەت هاوکاریشی دەکەن، ئەمە لەبەرئەوەیە کە هێزەکانی بەشداربوو لەپەیمانی لۆزاندا گڵۆپی سەوزیان بۆ تورکیا هەڵکردوە کە لەهەر کوێ ویستی، ئیرادەی ئازادیخوازی کورد سەرکوتبکات.
ئینجا ئەگەر زیهنییەت‌و سیاسەتی تورکیا بەرامبەر بەکورد بەشێوەیەکی ئەرێنی گۆڕاو تورکیا دەستی بەقۆناغی ئاشتیی کرد، ئەمە ڕەنگدانەوەی لەسەر هەرسێ بەشه‌كه‌ى دیكه‌ى کوردستانیش دەبێت، بەتایبەت لەسەر باشورو ڕۆژئاوای کوردستان کاریگەریی دەبێت.
شارپرێس: به‌گوێره‌ى قسه‌كانى ئێوه بێت ئێستا زوە باس لەکۆتایی پرۆسەی ئاشتی بکرێت، بەڵام وه‌ك گریمانه، ئەگەر ئۆجەلان داوای چەکدانان بکات، هەڵوێستی قەندیل چی دەبێت؟
زاگرۆس: هێشتا هیچ شتێک لەگۆڕێدا نییە، نە دیالۆگێک هەیە، نە تەماسێک هەیە، نە دانوستانێک هەیە، خەڵک باسی چەکدانان دەکات، ئەمە وەک ئەوەیە کە بەرلەوەی بنەڕەتی ماڵەکەت دابنێیت، هەوڵبدەی سەربانەکەی دروستبکەیت. دەوڵەتی تورکیا لەبەرئەوەی کە نیازی چارەسەریى نییە ئەو بابەتەی کە لەکۆتا قۆناغی چارەسەریدا پێویستە لەسەری باسبکرێت، دەیکاتە مەرجی یەکەمی دانوستان.
تورکیا داوای چەکدانان دەکات، مەگەر بۆ خۆی لەدژی کورد چەکی داناوە؟ ئەو دەڵێت چەک دانێین با بەدڵێکی ئاسودەوە چیم ویست بەسەرتاندا بیهێنم، مادام ئەو مەرجی چەکدانان دێنێتە پێش، ئەوکات با خۆیشی چەکدانێت، با ئیدی لەشکرکێشی نەکات، با لەباشورو لەڕۆژئاواو لەباکور خەڵک نەکوژێت، لەلایەکەوە باسی چەکدانان دەکات، لەلایەکی دیکەشەوە کارگەی ئاردو ئاو لەڕۆژئاوا بۆردماندەکات، کابرا تەنها لەبەرئەوەی بەکوردی قسەیکردوە بەچەقۆ کوشتیان، لەدۆخێکی وەهادا کورد چۆن دەتوانێت چەک دابنێت؟
هەربۆیە ئەگەر نیازپاکی بۆ چارەسەریی هەبێت، ئەمە هەنگاو بەهەنگاو دەبێت، تورکیا دەیەوێت هەنگاوی کۆتایی بێنێتە پێش هەنگاوی سەرەتایی، کەواتە تورکیا ئاشتی ناوێت، خۆبەدەستەوەدانی کوردی دەوێت.
وەکو دی بابەتی چەکدانان، بابەتێکی هەروا ئاسایی نییە، هەتا ئەوکاتەی کێشەکە لەبواری دەستوریی، یاسایی‌و سیاسییەوە چارەسەرنەکرێت‌و ئەم گەرەنتییانە لەدەستوردا نەچەسپێن‌و لەیاسادا جێبەجێنەکرێن، بابەتی چەکدانان قابیلی گفتوگۆ نییە، سەیری باشوری کوردستان بکەین، کێشەی کورد لەبواری دەستورییەوە چارەسەرکراوە، سیستەمی فیدراڵی هەیە، کورد لەهەموو دامودەزگاکانی دەوڵەتدا هەیە، سەرۆک کۆمار کوردە، ئەی کورد چەکی داناوە؟
پرسى ناچارکردنی کۆمەڵگه‌کان‌و گەلان بەچەکدانان ڕەهەندێکی ئایدیۆلۆژی دەوڵەتانە بۆ ناچارکردنیان بەچۆکدادان، دەوڵەت وەکو دامەزراوەیەکی چینی سەردەستی کۆمەڵگه تەنها کاتێک دەتوانێت هەموو کۆمەڵگه بڕەتێنێتەوە کە کۆمەڵگه هیچ میکانیزمێکی خۆپاراستنی نەبێت‌و هەموو ئامرازەکانی توندوتیژیی لەلایەن دەوڵەتەوە قۆرخکرابن، هەربۆیە ئێمە لەبواری ئایدیۆلۆژیدا لەو بڕوایەداین کە کۆمەڵگه نابێت پاراستن‌و هێمنی ژیانی خۆی بخاتە بەر ڕەحم‌و بەزەیی دەوڵەت، چونکە دەوڵەت وەکو دامەزراوە بێبەزییترین بونەوەری ئەم گەردونەیە، هیچ دامەزراوەیەک لەمێژودا هێندەی دامەزراوەی دەوڵەت کۆمەڵکوژی نەکردوە، هەربۆیە کۆمەڵگه پێویستە میکانیزمی خۆپاراستنی هەمیشە هەبێت، بۆ ئەوەی کە بتوانێت خۆی لەبەرامبەر هێرشی دەوڵەت بپارێزێت.
ئەمە نەک تەنها بۆ کورد، بۆ هەموو کۆمەڵگاکان وایە، باشترین بژاردە ئەوەیە کە ئەم میکانیزمی خۆپاراستنی کۆمەڵگه‌یه لەبواری دەستوریدا گەرەنتی بکرێت، واتە خۆپاراستن ببێتە بەشێکی دەستور، ئەوکاتە دەوڵەت دەتوانێت سنورەکانی وڵات بپارێزێت، کۆمەڵگه‌ش لەناوشارو گوندەکاندا خۆی بپارێزێت.
ئێمە وەکو کۆمەڵگه‌ی مرۆڤایەتی بەشێکین لەسروشت، لەسروشتدا هەموو بونەوەرێک میکانیزمی خۆپاراستنی هەیە، ئەگینا ناتوانێت بەردەوامی بەژیان بدات، گوڵ هێمای نەرم‌و نیانی‌و ناسکبونە، بەڵام بۆ پاراستنی خۆی دڕکی هەیە، ئەگەر گوڵ بەبێ دڕک نابێت، کۆمەڵگه‌ش بێ خۆپاراستن نابێت، ڕێبەر ئاپۆ ئەم تیۆری خۆپاراستنە وەک تیۆری گوڵ پێناسە دەکات.
ئەگەر کۆمەڵگه‌یەک لەهەموو میکانیزمێکی خۆپاراستن داماڵدراو هەموو شتێکی کەوتە بەڕەحمی دەوڵەت‌و چینی سەردەست، پێویستە فاتیحایەک بۆ خۆی بخوێنێت، ئەمە وەک ئەوەیە کە بەرخ ئەمانەتی گورگ بکەیت، بەتایبەت ئەگەر دەوڵەتێک شانازیی بەوەوه بکات کە گورگە بۆرە، ئیدی پێویستە هەرکەسەو چارەیەک لەحاڵی خۆی بکات، ئەم دەوڵەتە بۆ خواردنی کێ خۆی لێ بوەتە گورگە بۆر؟ پێموابێ وڵامەکەی دیارە.
شارپرێس: پرۆسەی ئاشتی بەبێ ئۆجەلان گەرەنتی سەرکەوتنی هەیە؟
زاگرۆس: پێموابێ لەوەڵامی پرسیارەکانی پێشوتردا وەڵامی ئەم پرسیارەشم داوەتەوە، هیچ پرۆسەیەک بەبێ ڕێبەر ئاپۆ گەرەنتی سەرکەوتنی نییە، ڕێبەر ئاپۆ تاکە شانسە بۆ ئاشتی‌و چارەسەرییەکی مایندە لەنێوان کوردو دەوڵەتی تورک، بۆ ئەوەی کە چارەسەری پێکبێت، زۆرترین لەخۆبردویی نیشانداوە، زۆرترین هەوڵدانی کردوە، بەدەیان پڕۆژەی پێشنیازکردوەو بەدەیان پەرتوکی لەسەر نوسیوە، نەخشەڕێگه‌ی ئاشتیی‌و چارەسەری نوسیوەو هەموو ژیانی خۆی بۆ ئاشتییەکی ئابڕومەندانە تەرخانکردوە، ئاشتییەک کە کورد بتوانێت وەک گەلێکی خاوەن ماف، پێگە، ناسنامەو ئازادی لەناو کۆمەڵگه‌ی مرۆڤاتییدا جێگەی شیاوی خۆی بگرێت.
شارپرێس: بەڕون‌و ڕاشكاوى پێمان بڵێ، پەکەکە چۆن بڕیار لەپرۆسەی ئاشتیی دەدات؟ قەندیل؟ یان بڕیارەکان ئمیراڵی؟
زاگرۆس: بزوتنەوەی ئازادیخوازیی کوردستان بەهەموو پێکهاتەکانیەوە ڕێبەر ئاپۆی وەک دانوستانکاری سەرەکی دەستنیشانکردوە، ئەگەر تورکیا نیازپاکی چارەسەری هەبێت، دەڕوات بۆ لای ڕێبەر ئاپۆ، گۆشەگیریی لەسەر لادەبات، لەبواری یاسایی‌و دەستورییەوە شەرت‌و مەرجی بۆ فەراهەمدەکات کە ئەو بتوانێت هەم لەگەڵ ڕای گشتیی تورکیاو کوردستان‌و جیهان‌و هەم لەگەڵ هەموو پێکهاتەکانی بزوتنەوەی ئازادیخوازی کوردستان دانوستاندن بکات بۆ ئەوەی کە پێکەوە بڕیار لەسەر ئاشتیی بدەن.
هەروەها پێویستە هەموو دامەزراوەکانی دەوڵەتی تورکیا بەتایبەت پەرلەمان لەم دانوستانەدا ڕۆڵ بگێڕێت، بەمشێوەیە هەموو کەسێک بەشداردەبێت لەئاشتیداو ئاشتیی دەبێتە ماڵی هەموو کۆمەڵگه‌و هەموو کەسێکیش خاوه‌نداریى لێده‌كات.
شارپرێس: ڕۆڵی حزبەکانی باشوری کوردستان لەپرۆسەی ئاشتیی چییە؟ هەندێک لایەن کاتێک زەمینەی گفتوگۆ لەتورکیادا دێتە ئاراوە، خۆیان دەکەن بەخاوەنی، بەڵام لەبەرامبەر لەشکرکێشییەکانی تورکیا بێدەنگن؟
زاگرۆس: باشوری کوردستان پێگەیەکی گرنگ‌و دیاریکەری هەیە، هەم لەشەڕو هەم لەئاشتیدا، باشوری کوردستان ئەگەر بەئەرکی نیشتمانپەوەریی‌و نەتەوەیی‌و یاسایی‌و دەستوریی خۆی هەستێت، دەتوانێت تورکیا ناچاربکات کە ئاشتیی بکات، ئەگەر حزبەکانی باشوری کوردستان، بەتایبەت پارتی بارزانی لەشەڕی دەوڵەتی تورک لەدژی کورد هاوکاریی ئەم دەوڵەتەیان نەکردبایە، ئێستا لەمێژە کێشەی کورد لەباکوری کوردستان چارەسەر ببوو، هەر لەسەرەتای نەوەدەکانەوە چارەسەر دەبوو.
داواکاری ئەوەمان نییە کە حزبەکانی باشوری کوردستان چەک هەڵبگرن‌و شانبەشانی پەکەکە دژ بەتورکیا شەڕبکەن، بەڵام سیاسەت‌و دەسەڵاتی باشور تەنانەت ئەگەر تەنها دەرفەتە یاسایی‌و نێودەوڵەتی‌و دیپلۆماسییەکان بۆ پارێزگاریی لەسەروەری خاک‌و ئاسایشی هاوڵاتیانی باشوری کوردستان بەکاربێنێت، دەتوانێت تورکیا مەجبوری ئاشتی بکات، بۆ نمونە، ئەگەر هاوڵاتییەکی باشور لەلایەن تورکیاوە شەهیدبوو، ئەرکی ئەخلاقی‌و نیشتمانپەروەریی‌و یاسایی خۆی بۆ خاوەندارێتى له‌خه‌ڵكى خۆى لەو هاوڵاتییە بەجێ بگه‌یه‌نێت، لەکۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سکاڵا تۆماربکات، لەبەغدا سکاڵا بکات، کونسوڵی تورکیا بانگبکات‌و هۆشداریی پێبدات، ئەمە دەتوانێت ببێتە گوشارێک لەسەر تورکیا بۆ ئەوەی کێشەی کورد بەئاشتیی چارەسەربکات، بەڵام دەسەڵاتی باشور ڕێک بەپێچەوانەی ئەمە دەکات كاتێك هاوڵاتییەکی مەدەنی شەهید دەبێت، سەرەتا لەڕاپۆرتی پزیشکی داددا دەڵێن بەڕوداوى هاتوچۆ یان بەهۆی تەقینەوەی بوتڵی غازه‌وه گیانی لەدەستداوە، لەجیاتی ئەوەی سکاڵا لەدژی تورکیا تۆماربکەن‌و قیامەت بەرپابکەن، بەر لەهەموو شتێک ئەو شەهیدەو پاشان پەکەکە تۆمەتبار دەکەن‌و پاکانە بۆ تورکیا دەکەن.
ئەگەر سەیری ڕاپۆرتەکانی پزیشکی دادی ژێر دەسەڵاتی پارتی بارزانی سەبارەت بەنزیکەی 500 شەهیدی بۆردمانی تورکیاو هەروەها ڕاپۆرتەکانی دەزگای دژەتیرۆری پارتی بارزانی سەبارەت بەبۆردومانەکان بکەی، ئەمە بەئاسانی بەدیدەکەیت.
بۆ ئەوەی کەسێک لەئاشتیدا ڕۆڵ بگێڕێت، پێویستە لەشەڕدا ڕۆڵی هەبێت، واتە بڕیار بدات کە لەم شەڕەدا لەکام لایەندایە، کەس لەگەڵ بەکرێگیراوو خزمەتکاری خۆی ئاشتی ناکات، لەگەڵ ئەو کەسە ئاشتی دەکات کە لەگەڵی شەڕیکردوە، ئەگەر دەوڵەتێک ئیعتراف بەکوردستان ناکات‌و کاتێک کە ناویشی دەبات پێ دەڵێت تیرۆریستان، هیچ کوردێک ناتوانێت بڵێت وەڵا من لەم شەڕەدا بێلایەنم، کابرا هەر ئیعترافت پێناکات، لەبەرئەوەی کە بەکوردی قسەدەکەی لەناوەڕاستی ئیستانبۆڵدا دەتداتە بەر چەقۆو دەتکوژێ، تۆ هاتوی خۆتت لێ بوە بە پیاوماقۆڵ‌و دەتەوێت لەئاشتیدا ڕۆڵ بگێڕیت.
ئەگەر باشوری کوردستان دەیەوێت لەپرۆسەی ئاشتیدا ڕۆڵ بگێڕێت، پێویستە بەر لەهەموو شتێک لەدژی داگیرکاری تورکیا لەسەر خاکەکەی هەڵوێستی هەبێت، پێویستە لەکۆمەڵکوژی هاوڵاتیانی بێدەنگ نەبێت، پێویستە لەتاڵانکردنی سەرچاوەی ژێرزەویی‌و سەرزەویی‌و وێرانکردنی ئابوری کوردستان بێدەنگ نەبێت.
بەمشێوەیە دەتوانێت قورسایی خۆی لەدانوستانی ئاشتیدا دروستبکات‌و ڕۆڵ بگێڕێت، بەڵام ئەگەر لەهەموو ئەم شتانە بێدەنگبوو تەنانەت هاوکاری دوژمنیشی کرد، جارێک دیكه‌ش هەر دەتوانێت ڕۆڵ بگێڕێت، بەڵام هەموو کەس وەک ئەندامێکی شاندی دانوستانکاری دوژمن سەیری دەکات.
لەڕابردودا نمونەی باشی نێوەندگیریی نێوان کوردو دەوڵەتی تورک لەلایەن سیاسەتی باشورەوە هەبوە، بۆ نمونە خوالێخۆشبوو مام جەلال تاڵەبانی لەم بابەتەدا ڕۆڵی گێڕا، ئەو نەریتە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو خاڵانەی کە لەسەرەوە ئاماژەم پێکرد، دەتوانێت بەگوێرەی هەلومەرجەکانی ئەم قۆناغە نوێبکرێتەوە.
