ژن پێویستی بەیەکە
نوسینی: ژینۆ ڕەشید
ژن پێویستی بەیەکە، لە یەک تێبگەین، پێوییستمان بە ئەزمونەکانی یەکترهەیە، پێویستمان بە لێکۆڵینەوە لە مێژووی ژن هەیه، لە چوارچێوەی جەوهەری ژنانە، تەواوکردنی ئەو کارانەی کە بۆژیانێکی بەکەرامەت پێویستە، هۆشیارکردن وپێشخستنی یەکترو کارکردن بەهاوبەشی.
ئینجا چۆنێتی هاوژیانی ئازاد کە بابەتێکی قوڵ ودرێژە بۆ ئێستە و داهاتوو بۆ ڕاستکردنەوەی ئەو هاوژیانیە سەقەتەی کە هەیە و دادگاکان پڕبوون لە جیابونەوە، لەوەش خراپتر خۆیان دەکەن بە فلیم تەنها بۆئەوەی ناویان بهێنرێت وبناسرێن، بێ ڕێزو بێ حورمەتی دەکەن بەیەکتر.
لە ناو گەردووندا ژن گەردوونێکی بچوکە، بۆچی ژن زانستێکی ژنانەی نەبێت بۆ بەهێزکردنی یەکتری و ڕێکخستنی کۆمەڵگە
لە دابەشبوون، دژایەتی ولە ناوبردنی یەکتر و تاشیرکردنی یەکتر، با هۆشیاربین ولەناویەکدا هاوتەریب بین.
ئەوەی گرنگە پابەندبوونە بەیەکتر و دانوساندنە، لە پێناو ئەوەی هۆشیارانە و پڕلە زانستانە بە ئەقڵی ژن بەرامبەر هزر و ئەقڵی پیاوسالاری بەیەکڕیزی تێکۆشانێکی هاوبەش بەڕێوەبەرین بۆ هاوسەنگی ڕەگەزی تا ژنیش و پیاویش لەو ئەقڵ وهزرە داگیرکاری و ژن کوژیە ڕزگاربکەین کە تەواوی مرۆڤایەتی و ژینگەش پێوەی دەناڵێنێت بەو وێرانکاری و قڕکردنەی مرۆڤ، باڵندە، درەخت وشوێنەوارو و کەشو هەوا، لە ئەنجامی ئەو دەست درێژیانەی دەیکەنە سەر یەکترو یەک لە ناو دەبەن لەپێناو دەستەڵات و بەدەست هێنانی مادی، کە تێیدا چەکی ئەتۆمی و وێرانکەر بەکاردێنن بەدەر لە وهەموو چەکە قورسەی کە بەدرێژایی مێژوو بەکار هێنراوەو ڕوباری خوێنی یەکتریان دروستکردوەو ژینگەیان پیس کردوەو سروشتیان وێران کردوە کە بۆتە هۆی نەخۆشی وبڵاو بوونەوەی پەتای جۆربەجۆرو مەترسیدارو ژەهراوی کردنی ژینگەو مرۆڤ، کەلەم گەردوونەدا مافی هەرکەسە بژی لەسەر ئەوخاکەی کە لێی لەدایک بووە، یان لێی دەژی.
ئەم سروشتە بەشی هەموومان دەکات چ پێویستە داگیرکاری لەسەر یەکتربکەن،کە بەخۆشحاڵیەوە کورد ئەوەی نەکردوە،بەتایبەت وەکو کورد،بەڵکو وەکو دینێکی دیاری کراو دژی دینێکی تر شەڕی خوێناوی کردوەبۆ عرب لەسەر خاکێکی تر، بەڵام وەکو کورد و بۆکورد تا ئێستە کارێکی لەو جۆرە نەکراوە.
کوردی خاک فرۆش هەیەو هەبووە کە بوە بە داردەست، مقاش، گۆرەوی ودەستکێشی دەستی داگیرکەران تەنها لە پێناو مانەوەی خۆیان تا داگیرکار متمانەیان پێ بکات ڕۆڵەی ئەم میلەتەیان کوشتوە، تا دڵسۆزیخۆیان نیشان بدەن بۆداگیرکاران هەرچەندە باوەڕیشیان پێ ناکەن چونکە لە بنەڕەتدا داگیرکار نکۆڵی لەهەبوونی کورد دەکات وقڕی کردوە و دەکات، کە هەمیشە ژن قوربانی سەرەکی بووە چونکە خاک و ژن وەکو یەکن هەردووک بەرهەم هێنن وگرنگن، تەنها ژنی کورد نا بەڵکوژنانی تریش کاتی جەنگ و داگیرکاریەکان قوربانین و دەستدرێژی دەکرێنە سەریان بۆ ڕادەست بوونی کۆمەڵگەکە، ئەزانن بۆچی لە بەرئەوەنیە کە تەنها ئۆرگانێکی ژنانەی پێوەیە لە ڕووی جەستەییەوە بەڵکو ژن بنەمای هەبوونی کۆمەڵگەو بەردەوامی ژیان وداهێنەرە، ئافرێنەرە ژیری شیکار، ژیری سۆزداری، ژیری هەستیاری پێکەوە کاردەکات کاتێ بەکاریان بهێنێت بۆ هەر کارێک ئەتوانێ تێیدا سەربکەوێت، بەڵام چونکە سەرکوتکراوە هێزی خۆی ون کردوە.
بەڵگەش بۆ داهێنەری ژن وخۆڵقکاریەکەی شوێنەوارو مێژووە کە بووەبە بنەما بۆ ڕۆژی ئەمڕۆ بۆ پێشکەوتنی هەموو ئەو شتانەی کە هەیەومرۆڤایەتی بەکاریان دێنێ، ژمێریاری بیرکاری، کیمیاگەری، نیشتەجێبوون، دەرمان سازی، کشتوکاڵ،دەفر، چنین وڕستن، دانانی (ما)یاسا، کەدی کردنی ئاژەڵ و باڵندە.
ڕەنگە بڵێن چۆن؟ ئەزانن چۆن؟ یەکەم دەنکۆڵەو ناوکەکان ژن چاندی دانەوێڵەکانی بەرهەم هێنا، کە ئێستەش ژنان پەیوەستن بەو گیاو وگوڵ سەوزاییانەوە، گیاکانی کۆکردەوەو بۆخواردن و دەرمانسازی وچارەسەربەکاری هێنا کە ئەمڕۆ نەخۆشەکان سودی لێ لەئەبینن، لەو خاک و خۆڵەی ئەم خاکە دەفری گڵین وکوپەڵەو تەنورو ئاگردانی دروست کرد، هەویری شیلا و ماستی هەوێن کرد کە یەکەم دەستە بۆ کیمیاگەری کە ئەمڕۆ کراوەبە داهێنان و ڕەنجی پیاوی سەردەستی ناو سیستەم کە بەژن دەڵێن (بەدەستی هەویراویەوە خۆت هەڵمەقورتێنە لە ئیشی پیاوان) کە ئەگەر ئەودەستە هەویراویە نەبووایە هەموو پیاوان کە دەڵێن زانا و فەیلەسوف و پاشاو سەرۆکین بێ خوان دەمان.
بۆ ئەوەی مناڵەکەی بپارێزێت نیشتەجێ بوو کە ئەمڕۆ بیناسازی پێشکەوتوەو تەنها پارەدارەکان مافیان هەیە کۆشکوتەلاریان هەبێت وژن لە دەرەوەی ئەو پلانەیە.
ئینجا ژنیان ناو لێ ناوە ناقس ئەقڵ، لاواز سوکایەتی بەناسنامەی ژن دەکرێت و تەنها وەکو کاڵاو چێژی ئارەزووی پیاو بەکاردێت وکراوە بەکاڵاو بوکەڵە بۆ ڕیکلام و پڕفرۆشی ئۆتۆمبێل، جل و بەرگ و پاککەرەوەی شوێنی میزکردن.
سەرەڕای ئەو هەموو ڕەنج و داهێنانە ژن تاوان بارنیشان دەدرێت، دەکوژرێت، سوکایەتی پێ دەکرێت، تۆمەتو بوختانی بۆدەکرێت، دەبێتە خۆڵی بەرپێی هەتا پێی دەگات و تامی دەکات دوای فڕێی دەدات وئابڕوی دەبات. ژن بۆئەوەی بەهاکان،داهێنان وڕەنجی خۆی بگەڕێنێتەوە ئەبێت خۆیی و مێژووی خۆی بناسێت و هەبوونی خۆی بدۆزێتەوەو بە جەوهەری سەرکوتکراوی ژنانە تێبکۆشێت، و قبوڵ بکرێت ئەوەش بەتێکۆشان و هۆشیارکردنەوەی خود ئەنجام گیر دەبێت و خزمەت بەتەواوی مرۆڤایەتی و ئەو سروشتە ئازار دراوە دەکات کە لە ژێر پێی پیاوی دەستەڵاتدارو داگیرکار لەناو سیستەمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداریدا پێشێل کراوە، کە پێنج هەزار ساڵە ژن ژێرپێ دەکرێت،لەکاتێکا ژن بناغەی کۆمەڵگەیە، بەڵام هەمیشە کەم ئەبینرێت و دەکرێتە تاریکی ولە ناو ئازارو ونەهامەتیدا دەژی.
بۆ ئەوەی ڕزگاری و ژیانێکی بەنرخ وبەها بگەڕێنینەوە بۆ کۆمەڵگەو پێگەی ژن بگەڕێتەوە بۆڕاستی خۆی پێویستمان بە ژنۆلۆژیە،واتە زانستی ژن، ژنناسی.
تا ژن لەناو ئازاردابێت وژن بچوک ببینیت و بەبیری تاریک هەڵسوکەوتی لەگەڵ بکەیت خاکت داگیرکرادەبێت، نەوتت تاڵان دەکرێت و کۆمەڵگەش داڕوخاو دەبێت، ژن و پیاوێکی بیر ئازاد دەرمانی ئەو نەخۆشییەن کە ئێستە بەرۆکی کۆمەڵگەی گرتوە.
